Grûn

Scenografie voor Grûn, tekst, regie Ira Judovskaja, Tryater, De Lawei,

première 30 oktober 2015

Grûn (Grond) is een kroniek van het leven rondom twee boerenfamilies, geworteld op één plek op aarde. Grûn laat zien hoe elk individu, elke persoonlijkheid zijn draai zoekt binnen het geheel. Decorontwerper Roos van Geffen zoomt juist uit en maakt de grote zaal van De Lawei tot het universum waarin onze aarde zich bevindt. Centraal in het ontwerp staat een grote ronddraaiende schijf, die de acteurs zelf in beweging zetten, met daarop de voren die geploegd zijn in de aarde. Daarboven zweven de planeten van ons zonnestelsel: een grote gouden, refererend aan het planetarium van Franeker, één zwarte en een aantal intens gekleurde vilten planeten, die ook boven het publiek draaien. Roos vroeg Claudy Jongstra de vilten planeten te ontwerpen.

VPRO gids oktober 2015: “…Het decor is het centrepiece van dit stuk en bestaat uit in een halve cirkel gelegde, overmaatste tapijtrollen op een draaiend platform dat hiervoor speciaal is ontworpen. Het beeld dat de makers ermee willen oproepen is glashelder: een omgeploegde akker. Dat zag er vijftig jaar geleden zo uit, dat ziet er nu zo uit en ziet er over twintig jaar nog zo uit. Mooier symbool van vergankelijkheid is er niet, en het is een even eenvoudige als geniale vondst voor een toneelstuk over twee Friese boerenfamilies gedurende vijftig jaar…”

Friesch Dagblad 2 november 2015: “…Een sterk beeldend en ingenieus bedacht decor- de omgeploegde akkers en de planeten daarboven in een sfeervolle belichting- geven je het gevoel zowel belangrijk als nietig te zijn….”

Theaterkrant 1 november 2015: “…Het toneelbeeld bestaat uit niets meer dan een grote draaischijf waarop een perspectivisch vertekend en daarom immens lijkend akkerland te zien is. Ruige aarde waarin diepe voren getrokken zijn. Symbool voor de talloze personages die allemaal uit de klei getrokken zijn en in wie het leven diepe groeven achtergelaten heeft. Daarboven maken de planeten hun trage omwentelingen. Gigantische

gekleurde bollen zijn het, die door hun omvang het aardse gedoe terugbrengen tot niet meer dan te veronachtzamen muizenissen…”

Interview Volkskrant 30 oktober 2015: …’De techniekploeg hier is de fijnste in heel theaterland’, zegt vormgeefster Roos van Geffen. ‘Ze zeggen nooit ‘het kan niet’ en dat is best apart. Ik weet niet of het Fries is, maar in elk geval werkt het zo.’ Van Geffen (Nijmegen , 1975) maakt pakweg eens per jaar het decor voor een Tryaterproductie, nu voor Grûn. ‘Ira ziet vaak direct of het ontwerp klopt of niet, maar als het dan in de zaal wordt gebouwd kan ze nog wel eens schrikken. Dat ben ik inmiddels gewend. Haar stuk is haast filmisch geschreven eigenlijk, je zou kunnen denken: ik maak allerlei verschillende, huiselijke locaties, maar nee. Ik zoek altijd een zekere abstractie, en ik ben hier uitgekomen op een universum, op de aarde, aarde uit Friesland – grond.’

Wat je dan ziet is een grote ronde, deels oplopende vloer met lange ploegvoren, één die kan draaien waardoor je als publiek steeds een verschillend perspectief krijgt. ‘Altijd als ik door deze provincie rijd, zie ik lijnen in het landschap, zo ver als je kijken kunt. Je ziet ze verschuiven, dat is iets wat ik heel boeiend vind. Voor mij is dat Friesland, een heel eigen universum binnen het universum. In de tekst is daar ook een aantal keren sprake van. Uiteindelijk heb ik viltkunstenares Claudy Jongstra gebeld en gevraagd: ‘kun je ook planeten vilten?’ Dat kon ze.’

In de hal die ooit onderdak bood aan sfeervolle interieurs liggen de vilten bollen te wachten tot ze worden opgehangen, een gouden zon, de witte maan, een hele donkere planeet, en zo nog een aantal, prachtig intens van kleur. ‘De constructie is die van een groot mobiel, technisch echt een klus, hij beweegt namelijk en boven het publiek hangen er ook drie. Zo zijn we allen deel van hetzelfde stelsel, in Nederland, Friesland, in het theater, een familie – het toneelbeeld verschuift parallel aan het verhaal van groot en alles omvattend, naar klein en weer terug. Ik vind dit echt het mooiste dat Ira hier gemaakt heeft.’